Fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą wyłącznie w zakresie ściśle określonym w ustawie o fundacji rodzinnej (dalej „u.f.r.”). W ramach takiej działalności korzysta ze zwolnienia podmiotowego z podatku dochodowego od osób prawnych. Zakres dopuszczalnej działalności został wskazany w art. 5 u.f.r. i obejmuje m.in. możliwość udzielania pożyczek:
a) spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
b) spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
c) beneficjentom.
Katalog ma charakter zamknięty, a pożyczki udzielane innym podmiotom nie mieszczą się w kategorii działalności dozwolonej. W związku z tym, jeżeli fundacja rodzinna udzieli pożyczki np. spółce zewnętrznej, to dochód wynikający z udzielenia tej pożyczki nie jest zwolniony z podatku CIT. W takim przypadku fundacja będzie zobowiązania do zapłaty tzw. sankcyjnej stawki CIT w wysokości 25% podstawy opodatkowania (por. pismo z dn. 9.08.2024 r., wydane przez: Dyrektora KIS, 0111-KDIB1-2.4010.282.2024.2.AK).
Zalety pożyczek z fundacji rodzinnej
Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) fundacja rodzinna zwolniona jest z podatku CIT od dochodu uzyskanego w ramach swojej działalności mieszczącej się w katalogu art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej.
Dodatkowo to korzystny sposób na dokapitalizowanie podmiotów powiązanych z fundacją rodzinną lub samych beneficjentów. Uzyskane środki mogą być przeznaczone na cele inwestycyjne, a w dłuższej perspektywie przyczyniać się do wzrostu majątku fundacji. Pożyczki udzielane przez fundację mogą stanowić źródło finansowania działalności beneficjentów lub wspierać realizację ich pasji i planów. Z kolei odsetki uzyskane z pożyczek mogą być ponownie inwestowane przez fundację, zwiększając jej aktywa.
A co z podatkiem PCC?
Pożyczki udzielane przez fundację rodzinną spółkom kapitałowym (sp. z o.o., S.A., P.S.A.), w których posiada udziały lub akcje, są zwolnione z podatku PCC na podstawie art. 9 pkt 10 lit. i ustawy o PCC. Zwolnienie to nie obejmuje jednak pożyczek udzielanych spółkom osobowym, które – podobnie jak beneficjenci – muszą zapłacić PCC.
Zwolnienie z PCC w przypadku pożyczek udzielanych beneficjentom lub spółkom osobowym, w których fundacja jest wspólnikiem, można oprzeć na art. 2 pkt 4 lit. b ustawy o PCC w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT. Udzielanie pożyczek stanowi bowiem usługę zwolnioną z VAT, a tym samym również z PCC.
Jeśli jednak pożyczka nie spełnia warunków zwolnienia, obowiązek zapłaty PCC w wysokości 0,5% wartości pożyczki spoczywa na pożyczkobiorcy.
Kiedy pożyczka będzie ukrytym zyskiem?
Fundacja rodzinna, udzielając pożyczki, powinna stosować się do zasad określonych w art. 24q ustawy o CIT, aby uniknąć ryzyka powstania tzw. ukrytych zysków, od których jest zobowiązana zapłacić podatek dochodowy w wysokości 15% podstawy opodatkowania.
Za ukryte zyski uznaje się m.in.:
- różnicę pomiędzy wartością rynkową transakcji a ceną faktycznie ustaloną między stronami,
- pożyczkę udzieloną przez fundację rodzinną beneficjentowi w części, która powinna zostać zwrócona w danym roku podatkowym, lecz nie została spłacona do dnia upływu terminu złożenia deklaracji CIT za ten rok,
- pożyczkę udzieloną beneficjentowi na okres co najmniej 10 lat lub na krótszy okres, który następnie – w wyniku zmian umowy – został przedłużony do co najmniej 10 lat.
W związku z tym, udzielając pożyczki beneficjentowi, fundacja rodzinna powinna przestrzegać następujących zasad:
Po pierwsze, oprocentowanie pożyczki powinno być ustalone na warunkach rynkowych. Jeżeli wysokość odsetek odbiega od poziomu rynkowego, fundacja będzie zobowiązana do zapłaty 15% podatku CIT od różnicy między odsetkami rynkowymi a rzeczywiście naliczonymi.
Po drugie, część pożyczki przypadająca do zwrotu w danym roku podatkowym powinna zostać spłacona najpóźniej do dnia złożenia przez fundację deklaracji CIT za ten rok, tj. do 31 marca następnego roku. Niespłacona w terminie część pożyczki stanowi ukryty zysk.
Po trzecie, pożyczka nie powinna być udzielana na okres 10 lat lub dłuższy, ani też na krótszy okres, jeżeli w wyniku zmian umowy termin jej obowiązywania wydłuży się do co najmniej 10 lat.
Wnioski
Zalety udzielania pożyczek przez fundację rodzinną:
- Zwolnienie z podatku CIT – dochody z pożyczek mieszczących się w katalogu działalności określonym w art. 5 u.f.r. są zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych.
- Brak podatku PCC w określonych przypadkach – pożyczki udzielane spółkom kapitałowym, w których fundacja posiada udziały lub akcje, korzystają ze zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC).
- Efektywne dokapitalizowanie podmiotów powiązanych – pożyczki stanowią korzystny sposób wsparcia finansowego spółek lub beneficjentów powiązanych z fundacją.
- Wspieranie beneficjentów – fundacja może wspomagać beneficjentów w realizacji ich pasji, planów i inicjatyw, bez konieczności dokonywania wypłat w formie świadczeń.
- Elastyczność w zarządzaniu majątkiem – udzielanie pożyczek pozwala fundacji na aktywne i bezpieczne zarządzanie posiadanymi środkami finansowymi.
Autor: Michał Kalinowski
